Gebarentaaltolken worden meestal ingezet om de communicatie te bevorderen tussen een dove persoon die een gebarentaal gebruikt en een horende persoon die een gesproken taal gebruikt. In Vlaanderen gaat dit dan meestal over de Vlaamse Gebarentaal (VGT) en het Nederlands (NL). Andere combinaties zijn ook mogelijk, zoals bijvoorbeeld tolken van International Sign naar een gesproken taal of omgekeerd. In Vlaanderen zijn de meeste gebarentaaltolken horend, maar de laatste tijd worden in bepaalde tolksituaties ook meer doven als tolk ingezet vanwege hun specifieke taalkundige en culturele vaardigheden.
- Meer tolkuren
In het onderwijs, op het werk en in hun leefsituatie hebben doven recht op toegankelijkheid door middel van tolken Vlaamse Gebarentaal - X. De tolkprestaties en de hieraan verbonden vervoerskosten worden vergoed door de Vlaamse overheid. Het grote probleem is dat doven een beperkt aantal tolkuren krijgen, vooral in de leefsituaties (bv. huisartsbezoeken, oudercontacten, juridisch of financieel advies, maar ook voor hun culturele leven). Doof Vlaanderen pleit voor een onbeperkt aantal tolkuren voor dove personen om toegang te hebben tot alle aspecten van het leven.
- Meer (voltijds) beschikbare tolken
Helaas is het aanbod van actieve (voltijdse) tolken VGT – X nog onvoldoende om steeds tegemoet te komen aan de vraag vanuit de dovengemeenschap. De duurzaamheid van het beroep tolken werd onderzocht in 2023. De resultaten bevestigen dat in de huidige context het beroep tolk VGT - X niet duurzaam is. Het feit dat amper een kleine groep vanaf de start voor dit beroep kiest als hoofdberoep en dit ook volhoudt, bevestigt dit. Aangezien de meeste tolken in een deeltijds statuut – vooral minder dan halftijds – werken, is de algemene beschikbaarheid van tolken VGT - X beperkt. Dit heeft tot gevolg dat er een tekort aan tolken VGT - X wordt ervaren. De resultaten van het onderzoek tonen aan dat er een tekort is aan tolken die het beroep voltijds uitoefenen. Om hier verandering in te brengen moet er op verschillende manieren ingezet worden op een duurzame ontwikkeling en organisatie van het beroep. Hiervoor stellen we meerdere aanbevelingen voor.
- Structurele inbedding afstandstolken VGT
Bij het afstandstolken is de tolk fysiek niet aanwezig bij het gesprek tussen een gebarentalige dove persoon en een horende persoon. De tolk bevindt zich op een andere locatie en tolkt het gesprek via videobellen op een smartphone, laptop, tablet... Dit bevordert vooral de sociale en arbeidsintegratie van dove mensen. Daarom benadrukt Doof Vlaanderen het belang van een structurele financiering en uitwerking van deze dienst. Ook moet het systeem ingebed worden in verschillende diensten binnen heel Vlaanderen en België, waaronder openbare diensten. Om een kwaliteitsvol gebruik van de dienst afstandstolken te garanderen, moeten dove mensen beschikken over hoogtechnologische, draagbare beeldtelefoons. Dit kan met de steun van de overheid voor de aankoop van beeldtelefonie, een internetabonnement en gratis software.
- Tolkbewustzijn bij dove gebarentaligen stimuleren
Doof Vlaanderen ziet dat niet elke dove persoon even ‘tolkbewust’ is. Niet iedereen benut bijvoorbeeld (volledig) het aantal tolkuren waar ze recht op hebben of realiseert zich niet hoeveel baat ze hebben bij de afstandstolkendienst. Ook weet niet iedereen hoe om te gaan met tolken VGT - X in verschillende situaties. Zelfs feedback geven op de kwaliteit van de tolk is voor veel dove Vlaamse Gebarentaligen nog moeilijk. Doof Vlaanderen wil het tolkbewustzijn onder doven stimuleren en denkt mee na over een systeem van tolkkwaliteitsbewaking ten bate van de dove tolkgebruikers.
Lees ons standpunt over tolkuren in de privésituatie (L-uren).
Bekijk hier de aanbeveling van Doof Vlaanderen en Unia over tolkuren in de arbeidssituatie (A-uren).
Voor meer informatie over tolkuren, zie www.cabvlaanderen.be.
Lees ook de adviezen van Adviescommissie VGT over L-uren en afstandstolken.
